De achtergrond
In de methode van systemisch werken gaan we ervan uit dat alles een systeem is. De familie waarin je geboren bent is een systeem, evenals jouw huidige gezin, het bedrijf waar je werkt en de sportclub waar je sport. In elk systeem is het belangrijk dat het voldoet aan een aantal voorwaarden om goed te kunnen functioneren. Alles en iedereen heeft een eigen functie. Als het systeem verstoord wordt, door wat dan ook, raakt het uit balans en ontstaan er problemen.

Het doel van systemisch werk is om helder te krijgen waar het systeem ontregelt is, om daarna te kijken hoe dit opgelost kan worden zodat het systeem weer in balans komt.

Aan je familie ontleen je voor een groot deel je bestaansrecht en identiteit. Het is de basis, de oorsprong van je bestaan. Zonder jouw familie zou jij er niet geweest zijn. Het blijkt dat veel mensen zo sterk aan hun familie gebonden blijven dat dit veel invloed heeft op hun eigen functioneren, hun relaties en hun kinderen. Deze binding is niet te ontkennen en uit zich in je achternaam, je erfelijkheid, lijken op een familielid, enz. Jouw zus blijft altijd jouw zus, of je dat nou wil of niet.

In een gezin heeft iedereen een eigen positie. Je bent de moeder, de vader, de oudste, de middelste of het jongste kind. Daar verandert nooit meer iets aan en daar zitten onuitgesproken privileges, rechten en plichten aan vast. Heel vaak blijken er op onbewust niveau verstrikkingen te zijn, die van grote invloed kunnen zijn op een mensenleven.

Tussen kinderen kan gedoe ontstaan als bijvoorbeeld het jongste kind liever oudste kind was geweest. En soms neemt een kind de rol van de vader of moeder over. Het kind vertoont gedrag wat niet past bij zijn of haar plek in het gezin. Het neemt een plek in die hij of zij niet behoort te hebben, wat verstoringen geeft in het gezin.

Een groot verlies binnen een gezin kan veel verdriet veroorzaken. Net zoals een ernstige ziekte van één van de familieleden. Wanneer een gezinslid wegvalt door een scheiding of een overlijden brengt dit veel onrust en onzekerheid met zich mee voor de overige gezinsleden. Het systeem is uit balans geraakt.

Universele basiswetten
Het opstellingenwerk is een methode om met plaatsvervangers, representanten genoemd, te kijken naar een probleem of een vraag. Opstellingen helpen om verborgen of half bewuste verbanden te zien én wat mogelijke wegen zijn om ons liefdevol los te maken uit verstrikkingen.

Drie universele basiswetten zijn de visie achter de methode:
1. Ordening: iedereen dient zijn eigen plek in te nemen. Ordening gaat over de rangorde binnen een systeem.
2. Balans in geven en nemen: Ouders geven aan hun kinderen wat ze kunnen geven. De kinderen nemen wat ze krijgen.
3. Binding: iedereen hoort er gelijkwaardig bij en iedereen heeft het recht op zijn plaats. Niemand kan uitgesloten worden. Dit geldt ook voor een familielid dat zelfmoord heeft gepleegd, een te vroeg gestorven kind, een crimineel familielid of een verslaafd familielid.

De representanten geven informatie over het bewuste en het (vaak grote) onbewuste deel van het probleem of de vraag. Ze laten zien en/of horen waar en hoe de basiswetten verstoord zijn. Hierdoor ontstaat een dieper en breder inzicht in het probleem of de vraag.

De begeleider gebruikt interventies om de basiswetten weer te herstellen waardoor het systeem zich ontspant, wat zichtbaar is in de houding van de representanten en de vraagsteller. De oplossingen en antwoorden dienen zich dan als vanzelf aan omdat het probleem niet meer bestaat of omdat het probleem nu gesnapt wordt en er adequaat gehandeld kan worden.

Wanneer gebruik je het
Opstellingenwerk kan gebruikt worden bij problemen of vragen in ieder soort systeem. Binnen een gezin, in een vriendschap, in een team, een afdeling, een organisatie, in een klas, in een wijk, in elke soort groep. Het is vooral een geschikte methode voor een terugkerend probleem waar geen enkele actie /oplossing lijkt te werken.

Voorbeelden van vragen:
- Het lukt me niet om werk te behouden.
- Ik kan geen blijvende partnerrelatie opbouwen.
- Ik blijf maar ruzie hebben met mijn dochter.
- Ondanks allerlei teambuildingssessies werkt het team niet naar behoren en blijven onderliggende spanningen bestaan.
- Ondanks alle antipest programma’s blijft er in deze klas een pestcultuur aanwezig.
- Er is veel onrust in de wijk, wat is er nu werkelijk aan de hand?
- Ook fysieke, psychische en sociale problemen kunnen een (gedeeltelijke) systemische oorzaak hebben.

Een familieopstelling is prachtig om mee te maken! Het geeft inzicht en ruimte aan datgene wat gezien wil worden. Het heeft natuurlijk ook zijn beperkingen. Het doen van een opstelling geeft geen instant-geluk en je problemen zijn niet ineens opgelost. Je kunt het beter zien als een methode die een aanzet geeft tot een proces. Soms kan er een ander licht op de situatie worden geworpen, verwacht echter niet dat de volgende dag alles anders is. Het is belangrijk om bij een opstelling de tijd te nemen om het een en ander te laten bezinken en een plaats te geven in het onbewuste.

Je bent welkom met al je vragen! Als je het moeilijk vindt om je vraag te vormen of als de situatie complex is, raad ik je aan te beginnen met een opstelling om een gezonde ordening aan te brengen in het gezin van herkomst. Als je de tijd neemt om dit door te laten werken, kun je daarna kijken wat nog nader onderzoek en inzicht behoefte ten aanzien van de vragen die er zijn.

Een keer per maand is het mogelijk om deel te nemen aan een ochtend familieopstellingen waarbij er ruimte is voor 2 vraagstellers. Uiteraard kun je ook deelnemen als representant. Iedere opstelling die je meemaakt als representant brengt jou iets wat je op dat moment of in de nabije toekomst kunt gebruiken. Vaak is de vraag herkenbaar of heb je een rol die ook jou de nodige inzichten brengt.